CHOROBY ODKLESZCZOWE- nie tylko borelioza!

Szacuje się, że około 30% kleszczy żyjących w Polsce jest zainfekowane przynajmniej jednym patogenem odpowiedzialnym za rozwój chorób odkleszczowych. Ze względu na postępujące zmiany klimatyczne i łagodne zimy, aktywność tych pajęczaków może trwać przez cały rok, co znacznie zwiększa ryzyko ukąszenia i przeniesienia zakażenia na człowieka. 

Czym są choroby odkleszczowe?

Choroby odkleszczowe (TBD- Tick-borne Diseases) to grupa chorób zakaźnych przenoszonych przez zainfekowane kleszcze. Największe zagrożenie dla człowieka stanowi kleszcz pospolity (Ixodes ricinus), zaś w drugiej kolejności kleszcz łąkowy (Dermacentor reticulatus). Są one najczęstszym wektorem chorób odkleszczowych w Polsce i mogą być jednocześnie rezerwuarem dla chorobotwórczych bakterii, wirusów i pierwotniaków. Do zakażenia zwykle dochodzi na skutek ugryzienia, w czasie którego do krwiobiegu wraz ze śliną lub wymiotami kleszcza dostają się groźne patogeny. W przypadku niektórych chorób odkleszczowych zakażenie możliwe jest także na drodze pokarmowej i oddechowej. 

Choroby odkleszczowe stają się poważnym problemem epidemiologicznym, nie tylko w Polsce, ale również na świecie. Do państw o najwyższym odsetku zachorowalności zaliczają się także Niemcy, Szwecja, Austria, Słowenia, a także Stany Zjednoczone i Kanada. W Polsce natomiast największe zagęszczenie zakażonych kleszczy obserwuje się na terenach północno-wschodnich, obejmujących województwo podlaskie, lubelskie i warmińsko-mazurskie, a także na południu kraju- w województwach małopolskim, górnośląskim i opolskim. Szacuje się, że nawet 30% kleszczy żyjących na tych terenach jest nosicielem przynajmniej jednego chorobotwórczego patogenu.

Jakie schorzenia zaliczamy do chorób odkleszczowych?

Wśród chorób odkleszczowych wyróżnia się kilka różnych jednostek chorobowych. Są to przede wszystkim:

Choroba odkleszczowa - Borelioza

Jest najczęstszą chorobą odkleszczową na świecie i nazywana jest również „chorobą z Lyme” lub „boreliozą z Lyme”. Od prawie dekady obserwuje się stały wzrost liczby zachorowań na tą chorobę, co dotyczy już nie tylko osób narażonych zawodowo (leśnicy, rolnicy, myśliwi, pracownicy zieleni miejskiej), jak niegdyś sądzono. Zwiększenie popularności turystyki i innych form rekreacji związanych z aktywnością na łonie natury, jak również rosnąca liczba zainfekowanych kleszczy oraz sprzyjające im zmiany klimatu powodują, że borelioza stanowi realne zagrożenie dla niemal każdej osoby bez względu na wykonywaną pracę.

Dowiedz się więcej: Leczenie boreliozy

Borelioza może dawać różne objawy i dotyczyć wielu układów w organizmie. Ma to związek z mnogością genotypów bakterii odpowiedzialnej za rozwój choroby, którą jest krętek o nazwie Borrelia burgdorferi sensu lato. Najczęściej wyróżnia się postać stawową, sercową, skórną i neurologiczną (neuroborelioza), choć objawy mogą dotyczyć także oczu czy narządu słuchu. Symptomy boreliozy mogą być niespecyficzne, co utrudnia postawienie właściwej diagnozy odpowiednio wcześnie. Najbardziej charakterystyczny objaw choroby, czyli rumień wędrujący, występuje tylko w kilkudziesięciu procentach wszystkich zakażeń. Pozostałe mogą miesiącami lub latami rozwijać się niezauważenie lub dawać objawy podobne do innych chorób, co w wielu przypadkach znacząco wydłuża cały proces diagnostyczno-terapeutyczny. To z kolei może skutkować znacznym rozwojem choroby i na tyle dużym rozprzestrzenieniem krętków w organizmie, że tradycyjne metody leczenia niekiedy okazują się być nieskuteczne. Nierozpoznana i nieleczona borelioza może doprowadzić nawet do inwalidztwa.

Przeczytaj także: Najczęstsze objawy boreliozy

Choroba odkleszczowa - Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM)

To druga najczęstsza choroba odkleszczową zaraz po boreliozie. W Polsce co roku stwierdza się 200-300 przypadków zachorowań na KZM. Jego przyczyną jest wirus kleszczowego zapalenia mózgu należący do rodziny flawiwirusów, z której pochodzą również inne znane patogeny, takie jak: wirus żółtej gorączki, Zachodniego Nilu, Denga i Zika. Do zakażenia dochodzi w wyniku ukąszenia przez zainfekowanego kleszcza, a także drogą pokarmową w wyniku spożycia niepasteryzowanego mleka i jego produktów, pochodzącego od chorego zwierzęcia (krowy, kozy, owcy). W pierwszym przypadku okres wylęgania choroby wynosi od 4 do 28 dni, w drugim- około 3-4 dni. Rzadko może dojść do infekcji drogą oddechową, kiedy do płuc trafia kurz zanieczyszczony odchodami kleszcza.

Kleszczowe zapalenie mózgu to choroba charakteryzująca się dwufazowym przebiegiem. W pierwszej fazie, kiedy wirus znajduje się we krwi, pojawiają się objawy grypopodobne, takie jak: gorączka lub stan podgorączkowy, bóle głowy, mięśni i stawów, osłabienie, czasem z towarzyszącymi nudnościami i wymiotami. Początek choroby jest nagły. Po tym okresie objawy mogą ustąpić, lub- po kilku dniach- przejść w fazę drugą. Tu pojawiają się objawy neurologiczne, takie jak: uporczywe bóle i zawroty głowy, zaburzenia świadomości, objawy oczne (oczopląs, podwójne widzenie), porażenie kończyn, a także wysoka gorączka sięgająca 40^oC. Druga faza kleszczowego zapalenia mózgu może przebiegać pod postacią zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, mózgu lub rdzenia kręgowego. Szacuje się, że u około 2% wszystkich pacjentów z kleszczowym zapaleniem mózgu choroba zakończy się śmiercią. Co ważne, na KZM istnieje szczepionka, która uważana jest za najskuteczniejszą metodę profilaktyki.         

Choroba odkleszczowa - Anaplazmoza granulocytarna

Jest chorobą odzwierzęcą, wywołaną przez Gram-ujemne bakterie Anaplasma phagocytophilum. Występuje głównie w klimacie umiarkowanym, a odsetek zarażonych kleszczy szacuje się na 2-3%. Naturalnym rezerwuarem patogenu są ssaki z rodziny jeleniowatych (tj. sarny, jelenie, renifery, daniele, łosie) oraz gryzonie, za to wektorem są kleszcze, a zwłaszcza kleszcz pospolity. Do infekcji dochodzi w wyniku ukłucia człowieka przez zarażonego kleszcza, rzadziej podczas transfuzji zainfekowanej krwi. Możliwe jest także przeniesienie zakażenia z matki na dziecko w okresie okołoporodowym. 

Bakteria, po wniknięciu do organizmu, namnaża się wewnątrz białych krwinek- granulocytów- wytwarzając tzw. morule, czyli charakterystyczne wtręty będące zlepkiem komórek. Okres wylęgania choroby wynosi zwykle 5-21 dni od zarażenia i początkowo daje objawy grypopodobne. Chorobie mogą towarzyszyć nudności, biegunka, wymioty z bólami brzucha, a także powiększenie wątroby i śledziony. Może dojść również do rozwoju zapalenia płuc, niewydolności nerek i zaburzeń neurologicznych. W niektórych przypadkach przy anaplazmozie rozwija się również wysypka skórna.

Choroba może mieć różny przebieg- bywa, że jest ona całkowicie bezobjawowa, lecz zdarzają się również przypadki bardzo ciężkiego przechorowania. Dotyczy to głównie osób starszych, pacjentów z obniżoną odpornością oraz cierpiących na choroby autoimmunologiczne i nowotworowe. Śmiertelność anaplazmozy wynosi od 2 do 10% .      

Choroba odkleszczowa - Babeszjoza

To choroba znana również pod nazwą „malaria północy” lub „piroplazmoza”. Wywołuje ją pierwotniak z rodzaju Babesia, którego rezerwuarem są zwierzęta: psy, owce, bydło, gryzonie oraz przedstawiciele gatunku jeleniowatych. Z kolei jedynym wektorem babeszjozy jest kleszcz, który przenosi infekcję na ludzi poprzez ugryzienie. Zarażenie pierwotniakiem możliwe jest także poprzez transfuzję zainfekowanej krwi, a także przenika przez łożysko do płodu.

W Polsce babeszjoza stwierdzana stosunkowo rzadko, a rozpoznane przypadki zwykle są zawleczone z krajów tropikalnych, choć istnieje również ryzyko zakażenia na terenie kraju- szacuje się, że około 5% kleszczy może być nosicielem babeszjozy. W przypadku ugryzienia okres wylęgania choroby wynosi około 1-6 tygodni, a sam przebieg babeszjozy uzależniony jest w dużym stopniu od sprawności układu odpornościowego osoby zakażonej. Objawy choroby przypominają malarię i są to m.in. wzmożona potliwość, gorączka, dreszcze, nudności, wymioty, bóle głowy, mięśni i stawów. Może objawiać się także żółtaczką, niedokrwistością hemolityczną, powiększeniem wątroby i śledziony oraz niewydolnością oddechową i zaburzeniem funkcji nerek. Ciężki przebieg choroby dotyczy głównie osób z obniżoną odpornością oraz pacjentów w wieku podeszłym, wśród których śmiertelność w wyniku babeszjozy może wynosić nawet 20%. U osób zdrowych, z prawidłowo funkcjonującym układem odpornościowym, babeszjoza może mieć przebieg bezobjawowy lub o niewielkim nasileniu symptomów.      

Choroba odkleszczowa - Bartoneloza

Bartonelozy to grupa chorób odzwierzęcych, których przyczyną są zakażenia bakteriami z rodzaju Bartonella. Atakują one krwinki czerwone oraz nabłonek naczyń krwionośnych. Ich rezerwuarem są ssaki zarówno dzikie jak i domowe, przy czym najczęściej wymienianym jest kot. Wektorem z kolei są pasożyty, takie jak kleszcze, pchły oraz wszy. Zakażenie człowieka następuje więc zarówno poprzez ukąszenie zainfekowanego stawonoga, jak również na skutek ugryzienia lub zadrapania przez chore zwierzę. Dlatego też bartonelozę niekiedy określa się mianem „choroby kociego pazura”, której przyczyną jest typ Bartonella henselae.

W zależności od rodzaju bakterii, która wywołuje zakażenie, objawy mogą różnić się między sobą. Symptomami wspólnymi dla wszystkich rodzajów infekcji są: gorączka, powiększenie węzłów chłonnych, stany zapalne stawów, patologiczne zmiany w wątrobie i trzustce, a także zaburzenia w narządzie wzroku. Często występują także zmiany skórne pod postacią krost i pęcherzyków. Niektóre typy bartonelozy mogą również powodować zapalenie wsierdzia, a nawet prowadzić do rozwoju sepsy.

Choroba odkleszczowa - Tularemia

To szczególnie zakaźna choroba odzwierzęca, zwana również „dżumą gryzoni”. Wywołana jest pałeczką Francisella tularensis, rozpowszechnioną zwłaszcza wśród zająców, królików, myszy, szczurów, wiewiórek i dzikich ptaków. Rezerwuarem mogą być również zwierzęta domowe. Z kolei wektorem zakażenia tularemią są m.in. kleszcze, jednak samo ugryzienie nie wywołuje zakażenia, gdyż bakteria nie znajduje się w gruczołach ślinowych pajęczaków. Do infekcji tularemią dochodzi w wyniku kontaktu z chorym zwierzęciem lub jego płynami ustrojowymi, jak również na skutek wtarcia lub rozgniecenia na powierzchni skóry kleszcza i/lub jego odchodów. Istnieje także możliwość zarażenia się bakterią na drodze wziewnej, np. wdychając powietrze skażone odchodami chorych zwierząt, oraz pokarmowej- spożywając zanieczyszczoną żywność, wodę czy mleko.        

Okres wylęgania tularemii wynosi zwykle 2-21 dni. Wyróżnia się siedem klinicznych postaci choroby, które różnią się między sobą m.in. objawami oraz ciężkością przebiegu. Tularemia może być: wrzodziejąco-węzłowa (najczęstsza), węzłowa, anginowa (gardłowa), żołądkowo-jelitowa, płucna, oczno-węzłowa oraz durowa. Dwie ostatnie postacie występują najrzadziej, za to najczęściej rozpoznawana jest tularemia wrzodziejąco-węzłowa (nawet 85% wszystkich zachorowań). Z kolei najcięższym przebiegiem charakteryzuje się postać płucna choroby, rozwijająca się wskutek zakażenia drogą wziewną i mogąca doprowadzić do śródmiąższowego zapalenia płuc.

Mimo mnogości odmian tularemii, możemy wymienić objawy wspólne dla każdej z nich. Są to przede wszystkim wysoka gorączka oraz powiększenie i stan zapalny węzłów chłonnych. Innym postaciom mogą towarzyszyć także: owrzodzenia skóry w miejscu wniknięcia bakterii do organizmu, zapalenie spojówek (zwykle jednostronne), bolesne zmiany w jamie ustnej i na gardle, ból w klatce piersiowej, nudności i wymioty. 

Choroba odkleszczowa - Gorączka Q

Jest zaliczana do zoonoz kosmopolitycznych, czyli mogących występować na całym świecie. Jej przyczyną jest zakażenie riketsją Coxiella burnetti, której naczelnym gospodarzem są kozy, owce oraz bydło. Na człowieka przenosi się poprzez wektory, wśród których przodują kleszcze. Najczęściej do zakażenia dochodzi na drodze oddechowej, kiedy do płuc trafia powietrze zanieczyszczone odchodami pasożytniczego pajęczaka. Możliwe jest również zarażenie się wskutek spożycia zainfekowanego pokarmu (np. mleka, wody), a także poprzez wniknięcie drobnoustrojów do organizmu przez oczy oraz uszkodzone błony śluzowe lub skórę. Samo ugryzienie zainfekowanego kleszcza rzadko jest przyczyną zakażenia.

W większości przypadków gorączka Q ma przebieg bez- lub skąpoobjawowy (około 60%). Do symptomów choroby zaliczają się przede wszystkim objawy grypopodobne oraz atypowe zapalenie płuc. Inne, nie tak częste, objawy choroby to m.in. zapalenie nerek, wątroby i stawów, a także dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego oraz zmiany w mięśniu sercowym. Wyjątkowo groźne jest zapalenie wsierdzia, które w 40% kończy się zgonem.

Choroby odkleszczowe - metody leczenia

Opisane powyżej choroby odkleszczowe mogą występować samodzielnie lub towarzyszyć innym schorzeniom z tej grupy. Najczęściej współistnieją z boreliozą, która jest najpowszechniejszą z nich, a której leczenie niejednokrotnie przysparza lekarzom problemów.

W naszej Klinice proponujemy połączenie zarówno tradycyjnych, jak i alternatywnych metod terapeutycznych. Cały proces rozpoczyna się od konsultacji lekarskiej i przebiega pod kontrolą i na zlecenie lekarza. Do najskuteczniejszych i najczęściej polecanych metod walki z boreliozą należą:

• Ozonowanie krwi – zabija bakterie, wirusy, grzyby i inne patogeny chorobotwórcze działając od wewnątrz. Zabieg jest całkowicie bezpieczny i minimalnie inwazyjny, przez co jest jednym z najpopularniejszych i najskuteczniejszych zabiegów wykonywanych w naszej Klinice. Ozon rozpuszczony we krwi Pacjenta trafia do wszystkich komórek organizmu, dzięki czemu likwiduje także patogeny „ukryte” wewnątrz tkanek. Pokonuje również barierę krew-mózg, skutecznie wspomagając leczenie neuroboreliozy.  

Dowiedz się więcej: Ozonowanie krwi

• Biorezonans komórkowy na aparacie MORA – pozwala w sposób szybki i nieinwazyjny ocenić, czy w organizmie znajdują się krętki Borrelii oraz które układy i narządy są zajęte (np. stawy, tkanka łączna, serce oraz układy- krążenia i nerwowy). Badanie obejmuje także sprawdzenie obecności innych patogenów, które mogą współistnieć z boreliozą i wpływać na jej przebieg. Są to m.in. wirus EBV, cytomegalowirus, Yersinia, Mycoplasma i Chlamydia. Aparat MORA umożliwia również wykonanie terapii eliminującej na wykryte grupy patogenów, dzięki czemu w znacznym stopniu wspomaga cały proces leczenia. Zarówno testy, jak i terapia na biorezonansie komórkowym jest całkowicie bezbolesna i nieinwazyjna, co czyni go idealnym rozwiązaniem zarówno w przypadku leczenia dorosłych, jak i dzieci.

Dowiedz się więcej: Biorezonans komórkowy na aparacie MORA

• Kroplówki witaminowe – są doskonałym uzupełnieniem procesu leczenia. Składają się z indywidualnie dobranych składników, które poprawiają odporność organizmu, zmniejszają stres oksydacyjny, likwidują wolne rodniki i sprzyjają detoksykacji. Wykazują działanie ochronne i regeneracyjne na tkanki, co ogranicza, a nawet cofa, uszkodzenia spowodowane chorobą.

Dowiedz się więcej: Kroplówki witaminowe 

• Komora hiperbaryczna – znacząco poprawia dotlenienie całego organizmu oraz stymuluje produkcję komórek macierzystych. Wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe i regeneracyjne na uszkodzone tkanki. Ogranicza szkody wywołane aktywnością chorobotwórczych patogenów oraz wpływa na poprawę jakości życia Pacjentów.

Dowiedz się więcej: Komora hiperbaryczna

Chcesz wiedzieć więcej? Przeczytaj: Dlaczego tak trudno zdiagnozować boreliozę?