UROGINEKOLOGIA I FIZJOTERAPIA UROGINEKOLOGICZNA - czym się zajmuje?

Uroginekologia to dziedzina medycyny zajmująca się wszelkimi patologiami i chorobami dotyczącymi dna miednicy. Ich występowanie jest coraz powszechniej stwierdzane wśród kobiet w różnym wieku, a także u mężczyzn. Według badań, choroby uroginekologiczne znacząco wpływają na spadek jakości życia Pacjentów, prowadząc do obniżenia poczucia pewności siebie, izolacji społecznej, wycofania zawodowego, a nawet depresji.  

Czym są choroby uroginekologiczne?

Choroby uroginekologiczne według WHO zyskały status „choroby społecznej”. Określenie to oznacza schorzenie przewlekłe i powszechne (dotyczące przynajmniej 5% populacji), które wpływają na ograniczenie możliwości Pacjenta do wykonywania podstawowych zadań życiowych, a w konsekwencji przyczyniają się do powstawania zaburzeń na tle psychologicznym. Badania wykazały, że niektóre z chorób uroginekologicznych powodują obniżenie jakości życia Pacjenta w większym stopniu, niż takie jednostki chorobowe jak cukrzyca, nadciśnienie, astma oskrzelowa czy epilepsja.

Poznaj nasze: sposoby na cukrzycę

Choroby uroginekologiczne, ze względu na złożoność mechanizmów ich powstawania oraz konieczność kompleksowego działania, wymagają interdyscyplinarnego podejścia. W ich diagnostyce i leczeniu zwykle uczestniczą lekarze i specjaliści różnych dziedzin, m.in. ginekolog, neurolog, urolog, proktolog i fizjoterapeuta, nierzadko również chirurg. Nie bez znaczenia jest także wsparcie psychologiczne, przede wszystkim ze względu na ogromny wpływ chorób uroginekologicznych na sferę psychiczną Pacjenta, jego nastrój i poczucie pewności siebie.  

Najczęstsze choroby uroginekologiczne

Najczęściej występującym schorzeniem uroginekologicznym jest nietrzymanie moczu. Szacuje się, że dotyka ono około 30% kobiet oraz 3-11% mężczyzn. Może ono występować w trzech postaciach: wysiłkowego nietrzymania moczu (najczęstsze), naglącego nietrzymania moczu oraz jako typ mieszany obydwóch wymienionych postaci.

Wysiłkowe nietrzymanie moczu to stan, w którym dochodzi do wycieku moczu na skutek wzrostu ciśnienia w jamie brzusznej, np. podczas kichania, kaszlu, śmiechu. Przyczyną jest osłabienie siły mięśni dna miednicy, które w efekcie nie są w stanie prawidłowo zacisnąć cewki moczowej i zapobiec gubieniu niewielkich ilości moczu. Nasilenie objawów wysiłkowego nietrzymania moczu ocenia się według trzystopniowej skali: stopień I- wyciek moczu następuje przy intensywnym wysiłku lub w trakcie kichania i mocnego kaszlu; stopień II- wyciek moczu towarzyszy umiarkowanemu wysiłkowi, np. podczas podbiegu, wchodzenia po schodach i w trakcie wykonywania czynności dnia codziennego; stopień III- gubienie moczu następuje nawet podczas leżenia, nieruchomego stania czy powolnego spaceru; ten stopień charakteryzuje się dodatkowo znacznie większą objętością gubionego moczu w porównaniu z poprzednimi stopniami, jak również zwiększoną podatnością na wtórne zakażenia dróg moczowych.        

Skonsultuj się: Ginekolog Katowice

Jeszcze inną formą tego schorzenia jest naglące nietrzymanie moczu (pęcherz nadreaktywny). Polega ono na mimowolnym oddaniu moczu, co ma miejsce bezpośrednio po pojawieniu się tzw. parcia naglącego, czyli nagłej i niepohamowanej potrzeby mikcji- jest to tzw. „mokra” postać pęcherza nadreaktywnego. Wyróżnia się także postać „suchą”, w przebiegu której Pacjent jest w stanie utrzymać mocz i nie dopuścić do jego wyciekania pomimo odczuwania silnego parcia. Naglące nietrzymanie moczu często towarzyszy schorzeniom o podłożu neurologicznym, takim jak udar mózgu, choroba Parkinsona, stwardnienie rozsiane czy choroba Alzheimera.

Wśród zaburzeń oddawania moczu należy wymienić również nietrzymanie moczu z przepełnienia. Odpływ moczu z pęcherza jest w tym przypadku utrudniony na skutek wystąpienia jakiejś przeszkody, np. ucisku cewki przez obniżone narządy rodne lub z powodu powiększenia gruczołu krokowego. Pęcherz nie ulega całkowitemu opróżnieniu w czasie mikcji, dlatego chory czuje potrzebę częstego oddawania moczu, lecz następuje to w małych ilościach. 

Jakie są czynniki ryzyka wystąpienia chorób uroginekologicznych?

Jednym z głównych czynników predysponujących do wystąpienia chorób uroginekologicznych jest wiek. Mylnie jednak uważa się, że dotyczą one wyłącznie starszych Pacjentów. W rzeczywistości zapadają na nie również osoby młode, choć rzeczywiście ma to miejsce statystycznie rzadziej. Podeszły wiek jest czynnikiem ryzyka chorób uroginekologicznych także z uwagi na naturalny spadek ilości kolagenu, który warunkuje rozciągliwość i wytrzymałość więzadeł i powięzi, a które z kolei „trzymają” poszczególne struktury anatomiczne we właściwej pozycji. Niedobór kolagenu lub nieprawidłowości w jego budowie ostatecznie prowadzą do osłabienia mięśni dna miednicy i wszelkich konsekwencji z tym związanych. 

Wśród pozostałych czynników ryzyka chorób uroginekologicznych znajdują się:

• Płeć żeńska - najwięcej zachorowań stwierdza się u pań, zwłaszcza w okresie okołomenopauzalnym. Wpływają na to zachodzące w tym czasie zmiany hormonalne, głównie spadek ilości estrogenów- ich niedobór prowadzi do stopniowego zaniku i osłabienia struktur dna miednicy;
• Rasa biała - cechuje się specyficznymi uwarunkowaniami anatomicznymi predysponującymi do rozwoju schorzeń w obrębie narządów miednicy mniejszej;
• Ilość ciąż - już pojedyncza ciąża zwiększa ryzyko rozwoju chorób uroginekologicznych na skutek wzrostu ciśnienia śródbrzusznego oraz nadmiernego obciążenia i rozciągnięcia struktur dna miednicy przez rozwijający się płód,
• Rodzaj porodu - silnie predysponującym czynnikiem jest poród siłami natury, który w porównaniu z cięciem cesarskim, jest obarczony dwukrotnie wyższym ryzykiem wystąpienia chorób uroginekologicznych; każdy kolejny poród podnosi szansę na zachorowanie aż o 10-30%;
• Duża masa urodzeniowa i obwód główki noworodka - im większy płód, tym bardziej obciążone są wszystkie struktury dna miednicy, które muszą zostać rozciągnięte na tyle silnie, by umożliwić przejście płodu przez kanał rodny;
• Nadwaga i otyłość - powodują zwiększenie ciśnienia w jamie brzusznej oraz nadmierne obciążenie mięśni i więzadeł dna miednicy, co prowadzi do ich rozciągnięcia, osłabienia i niewydolności;
• Histerektomia (operacyjne usunięcie macicy) oraz inne operacje ginekologiczne i urologiczne;
• Dyskopatia w odcinku lędźwiowo-krzyżowym kręgosłupa oraz procesy zwyrodnieniowe - mogą powodować ucisk na korzenie nerwowe zaopatrujące narządy miednicy mniejszej, co w konsekwencji prowadzi do ich osłabienia;
• Choroby współistniejące, zwłaszcza: cukrzyca, udar mózgu, choroba Parkinsona, stwardnienie rozsiane, przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), przerost prostaty;
• Palenie tytoniu - przyczynia się do degradacji kolagenu oraz jest czynnikiem predysponującym do wystąpienia POChP (przewlekły kaszel w przebiegu choroby skutkuje powstawaniem nagłych skoków ciśnienia w jamie brzusznej, co może prowadzić do niekontrolowanego wyciekania moczu);
• Zaparcia;
• Infekcje układu moczowego.

 Poznaj nasze: Sposoby na nawracające zapalenie dróg moczowych

Jakie są objawy chorób uroginekologicznych?

Schorzenia dna miednicy mogą przez wiele lat nie dawać wyraźnych objawów. Często są też bagatelizowane przez Pacjentów, którzy nie zgłaszają się po pomoc do specjalistów. Główną przyczyną takiego postępowania wciąż pozostaje poczucie wstydu i niechęć do prowadzenia rozmów na tematy uważane za „zbyt intymne”, nawet z lekarzem. To sprawia, że schorzenia uroginekologiczne często zostają zdiagnozowane dopiero wtedy, gdy choroba już w stopniu znacznym zaburza funkcjonowanie Pacjenta. Aby tego uniknąć, warto wiedzieć jakie objawy powinny być sygnałem alarmowym mówiącym o tym, że czas zacząć szukać specjalistycznej pomocy. Są to między innymi:

• Mimowolne wyciekanie moczu podczas takich aktywności jak: kichanie, kaszel, śmiech, uprawianie sportu,
• Nykturia, czyli oddawanie moczu w nocy więcej niż raz,
• Uczucie ciągłego parcia na pęcherz,
• Ból w trakcie stosunku,
• Nietrzymanie stolca i/lub gazów,
• Nawrotowe zakażenia dróg moczowych i/lub pochwy,
• Dyskomfort i ból okolicy krocza,
• Częstomocz,
• Zaparcia i bóle przy wypróżnianiu,
• Gazy pochwowe,
• Uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza po mikcji,
• Bóle w obrębie miednicy.   

 Przeczytaj także: Waginoza - co to jest?

Zapobieganie chorobom uroginekologicznym - fizjoterapia

Choroby o podłożu uroginekologicznym często wymagają wdrożenia wielokierunkowych działań. Wśród najskuteczniejszych i najczęściej stosowanych procedur, mających na celu zapobieganie ich wystąpieniu lub zahamowanie progresji, na pierwszym miejscu znajduje się fizjoterapia uroginekologiczna. 

Rolą fizjoterapii w leczeniu i profilaktyce chorób uroginekologicznych jest wdrożenie odpowiednich ćwiczeń, których zadaniem jest wzmocnienie mięśni dna miednicy oraz poprawa ich elastyczności. Fizjoterapia jest niezbędna przed i po zabiegach chirurgicznych, jak również niezależnie od nich. Dzięki właściwie dobranemu treningowi możliwe jest całkowite wyeliminowanie problemu nietrzymania moczu w stopniu I, z kolei w wyższych stopniach progresji ma ona działanie wspomagające inne metody lecznicze. Ponadto, ćwiczenia wdrożone po interwencjach chirurgicznych wpływają na skrócenie okresu rekonwalescencji oraz pomagają utrzymać efekty podjętego leczenia. Jak najszybsze rozpoczęcie właściwego treningu jest niezbędne również u kobiet będących po porodzie- zarówno siłami natury, jak i poprzez cięcie cesarskie. To pozwala na uniknięcie rozwoju dysfunkcji w obrębie miednicy mniejszej oraz umożliwia szybszy powrót do formy. Ćwiczenia dna miednicy są także częścią szkoły rodzenia, co jeszcze bardziej podkreśla ich nieocenioną rolę w zachowaniu zdrowia w trakcie ciąży i po jej zakończeniu.      

Sprawdź: Fizjoterapia uroginekologiczna