JOD - uniwersalny lek na miarę XXI wieku?

Niedobór jodu to jeden z najpowszechniej stwierdzanych deficytów - zaraz obok selenu i magnezu - wśród światowej populacji i dotyczy on aż 72% ludzi. Jego zdrowotne działanie było znane od wieków, jednak z czasem został wyparty przez syntetyczne środki lecznicze i antybiotyki. Obecnie niewiele osób wie, jakie właściwie znaczenie dla organizmu ma jod. Zatem - co warto o nim wiedzieć?

Jod - najważniejsze fakty

Jod to jeden z podstawowych mikroelementów niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu. Jego najważniejszą funkcją jest wpływ na produkcję hormonów tarczycy (tyroksyny i trójjodotyroniny), a tym samym na całą równowagę hormonalną ustroju.

Jod nie jest produkowany przez organizm, dlatego musi być dostarczany z zewnątrz, np. wraz z pokarmem czy suplementami. Największe jego ilości zawarte są w wodzie morskiej i oceanicznej (ok. 50mg/L), skąd – na skutek parowania - dostaje się do powietrza. Jedną z dróg wnikania jodu do organizmu jest więc układ oddechowy. Należy jednak pamiętać, że powietrze w bezpośredniej okolicy słonych wód (do 300 m odległości) obfituje w jod, jednak im dalej od morza, tym jest go mniej. W Polsce terenami uznawanymi za najbardziej ubogie w ten pierwiastek są okolice górskie (zwłaszcza Pogórze Karpackie i Sudeckie) i podgórskie, wschód kraju, a także tereny zagrożone występowaniem powodzi (woda wypłukuje jod z gleby). Polska została zakwalifikowana jako kraj o średnio-ciężkim niedoborze jodu na swoim terytorium; wyjątkiem jest wybrzeże Bałtyku, gdzie stopień ten określony jest jako „lekki”.

Do gleby jod dostaje się wraz z opadami atmosferycznymi (deszcz, kryształki śniegu), skąd następnie pobierany jest przez rośliny, w tym warzywa, owoce i zioła, które następnie spożywamy. Poziom wchłaniania jodu przez układ pokarmowy jest bardzo wysoki i wynosi około 80-92% - absorpcja zachodzi głównie w jelicie cienkim i częściowo w żołądku.

Popularną i równie skuteczną praktyką jest także dostarczanie jodu przez skórę, rozsmarowując kilka kropli roztworu na niewielkim fragmencie ciała. Do ustroju jod może wnikać także przez śluzówkę jamy ustnej. To czyni go jedynym pierwiastkiem, który dostaje się do organizmu tak licznymi drogami. Wydalany jest natomiast przez nerki wraz z moczem.

Poznaj nasze: Sposoby na choroby tarczycy

Jakie funkcje w organizmie spełnia jod w organizmie?

• Wykazuje silne działanie bakteriobójcze – bakterie nie są w stanie wykształcić na niego oporności, dlatego jod uznawany jest za najsilniejszy znany pierwiastek o działaniu antyseptycznym, skutecznością przewyższając nawet niektóre antybiotyki!
• Jest silnym antyoksydantem – chroni komórki przed stresem oksydacyjnym.
• Syntezuje hormony tarczycy – tyroksynę i trójjodotyroninę.
• Bierze udział w produkcji hormonów płciowych oraz hormonów stresu.
• Skutecznie zabija wirusy, pasożyty i grzyby, a także pierwotniaki i pleśnie.
• Likwiduje stany zapalne i wpływa na zachowanie prawidłowej odporności.
• Wykazuje działanie przeciwnowotworowe – zapobiega występowaniu m.in. raka tarczycy, raka prostaty, nowotworu piersi, raka jajnika i macicy.
• Wpływa na iloraz inteligencji – w populacji zamieszkującej obszary z niedostateczną zawartością jodu w środowisku jest on średnio o 13,5 punktu niższy!
• Poprawia metabolizm glukozy i zmniejsza zapotrzebowanie na insulinę u cukrzyków.
• Wpływa na zachowanie prawidłowych funkcji poznawczych.
• Usuwa z organizmu toksyny (m.in. halogenki) i oczyszcza krew.
• Pomaga rozrzedzić zalegający śluz, np. w zatokach czy płucach.
• Pozytywnie wpływa na stan skóry oraz stymuluje porost włosów.
• Warunkuje zdrowie układu nerwowego oraz jego prawidłowy rozwój w życiu płodowym.
• Pośrednio reguluje przemianę materii oraz proces termogenezy.
• Utrzymuje metabolizm energetyczny i produkcję ATP na właściwym poziomie.

Jod - jakie jest dzienne zapotrzebowanie?

Minimalna dzienna „porcja” jodu zależy od kilku czynników, m.in. od wieku, płci i stopnia aktywności fizycznej. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), optymalna dawka jodu pokrywająca dobowe zapotrzebowanie u osoby dorosłej to 150 mg. Ta ilość wzrasta u kobiet ciężarnych i matek karmiących i wynosi 250 mg. U dzieci zaś wygląda następująco:

• do 12. miesiąca życia – 50mg/dobę,
• wiek 1-5 lat – 90 mg/dobę,
• wiek 6-12 lat – 120 mg/dobę.

Istnieją jednak doniesienia, że podane przez WHO dobowe dawki jodu wystarczą jedynie na pokrycie zapotrzebowania co najwyżej samej tarczycy. Tymczasem jest on potrzebny także innym narządom do prawidłowej pracy, m.in. jajnikom, prostacie, macicy, gruczołom piersiowym i mózgowi. Jego niewystarczające ilości mogą doprowadzić do rozwoju poważnych chorób w obrębie tych organów, także nowotworowych.    

Jakie są źródła jodu w diecie?

W 1996 r., w celu zmniejszenia występowania niedoboru jodu na ziemiach polskich, zaczęto jodować sól. Mimo sukcesu, jaki odniósł ten zabieg w zwalczaniu chorób związanych z ogromnym deficytem tego pierwiastka w populacji, obecnie coraz częściej nawołuje się do ograniczenia spożycia soli w codziennej diecie. Jest to podyktowane szeregiem innych schorzeń i problemów zdrowotnych, jaki wynika z nadmiernego jej wykorzystania. Zaliczamy do nich między innymi: nadciśnienie, miażdżycę, obrzęki, kamicę nerkową, otyłość, osteoporozę, udary mózgu, bóle głowy, wzdęcia, a nawet niektóre nowotwory. W związku z tym należy zwrócić uwagę na inne efektywne źródła jodu z pominięciem soli.   

Przeczytaj także: Obrzęk limfatyczny – czym jest i dlaczego powstaje?

Najwięcej jodu znajdziemy w wodach morskich i oceanach, dlatego też wodna flora i fauna jest bogatym źródłem tego pierwiastka. W niedoborach jodu poleca się więc spożywanie przede wszystkim ryb morskich i oceanicznych, np.:

makreli, dorsza, mintaja, łososia, halibuta, śledzia, a także owoców morza, np. krewetek. Stosunkowo największa ilość jodu zawarta jest w wodorostach, takich jak morszczyn pęcherzykowaty, spirulina czy chlorella, a wśród suplementów diety polecanych w niedoborach najczęściej wyróżnia się KELP, będący mieszanką różnych rodzajów glonów z gromady brunatnic. 

Wśród innych pokarmów stanowiących źródło jodu należy wyróżnić także jaja kurze (głównie żółtko) oraz przetwory mleczne, zwłaszcza tłuste sery żółte, twaróg, jogurt naturalny oraz samo mleko. Mięso (cielęcina, drób) także zawiera pewne ilości jodu, podobnie jak orzechy (laskowe, arachidowe) i otręby pszenne.

Jakie są konsekwencje niedoboru jodu?

Gdy dobowa podaż jodu jest zbyt mała, tarczyca traci zdolność do produkcji hormonów, co doprowadza do spadku ich stężenia w organizmie. To skutkuje powstawaniem szeregu zaburzeń oraz zmian w budowie samego gruczołu, a także powoduje rozwój wielu różnych schorzeń i dysfunkcji. Choroby wynikające z niedoboru jodu określa się skrótem IDD (Iodine Deficiency Disorder).

Do głównych symptomów deficytu jodu zalicza się:

• Powiększenie gruczołu tarczowego - wole endemiczne,
• Niedoczynność tarczycy,
• Guzki tarczycy,
• Nowotwór tarczycy,
• Zwiększona podatność na promieniowanie jonizujące.

Przeczytaj także: Nadczynność tarczycy – jakie daje objawy?

Przewlekły niedobór jodu u dzieci może skutkować obniżonym ilorazem inteligencji (IQ), zmniejszoną zdolnością do koncentracji, uczenia się i zapamiętywania, a także powoduje opóźnienie rozwoju umysłowego i fizycznego. Może także być przyczyną zaburzeń wzrostu i rozwoju kośćca. Z kolei u dorosłych objawia się upośledzeniem funkcji poznawczych, spadkiem energii i produktywności, przewlekłym zmęczeniem, stanami wyczerpania oraz osłabioną odpornością.

Deficyt jodu u kobiet ciężarnych jest wyjątkowo niebezpieczny i może doprowadzić do szeregu zaburzeń dotyczących płodu, w tym:

• Poronienia samoistnego,
• Martwych urodzeń,
• Wad wrodzonych,
• Uszkodzenia mózgu,
• Upośledzenia umysłowego i psychoruchowego.

Wrodzona niedoczynność tarczycy u dziecka, będąca skutkiem niedoboru jodu u kobiety ciężarnej, nosi nazwę kretynizmu.

Jak sprawdzić niedobór jodu w organizmie?

W naszej Klinice do oceny niedoboru jodu, jak również innych mikroelementów, wykorzystujemy platformę So/check. Jest to błyskawiczne, nieinwazyjne i bezbolesne badanie, które określa poziom najważniejszych minerałów i witamin w komórkach organizmu, jak również pokazuje obciążenie metalami ciężkimi. Z pomocą platformy So/check określamy także wydolność ochrony antyoksydacyjnej i poziom wolnych rodników w ustroju, sprawdzamy najważniejsze wskaźniki dotyczące układu sercowo-naczyniowego, oceniamy parametry trawienia oraz pracę wątroby i jelit. Bez pobierania krwi i bez długiego oczekiwania na wyniki- dzięki platformie So/check rezultaty znane są natychmiast!

Dowiedz się więcej: Badanie So/check

Jak uzupełniać niedobory jodu?

Wszelkiego rodzaju niedobory mikro-, makroelementów oraz witamin powinny być uzupełniane pod okiem specjalisty, ponieważ tylko taka droga jest w stanie zagwarantować możliwie najwyższą skuteczność leczenia. Warto więc skorzystać z konsultacji dietetycznej lub porady fitoterapeutycznej, w czasie której nasi Profesjonaliści indywidualnie określą zarówno odpowiedni sposób uzupełniania niedoborów w Twoim organizmie (dieta, suplementy, wlewy dożylne, kąpiele z minerałami), jak również rodzaj i dawkę konkretnego preparatu dostosowaną do Twoich potrzeb. Ustalą także sposób, w jaki dany suplement powinien być przyjmowany oraz częstotliwość jego zażywania. Jest to niezbędne zarówno w przypadku niewielkich deficytów, jak i ciężkich niedoborów i awitaminoz.

Dowiedz się więcej: Dietetyk Katowice