Endometrioza - przyczyny, objawy, leczenie i konsekwencje

Endometrioza jest jednym z najczęstszych schorzeń ginekologicznych wieku rozrodczego, estrogenozależnym, powodujących ból menstruacyjny i/lub ból miedniczy. Schorzenie to występuje, kiedy endometrium rozwija się na innych tkankach poza wnętrzem macicy. Powstaje w okresie rozrodczym kobiety i zwykle jest trudna do zdiagnozowania, jak i leczenia. Na ogół ma istotny wpływ na jakość życia. Ponadto choroba ta często wiąże się z depresją i przewlekłym zmęczeniem.

Potrzebujesz więcej informacji jak leczyć endometriozę?
Zapraszamy do kontaktu: 32 630 40 10

Przyczyny powstawania endometriozy

Przyczyny powstawania ognisk endometriozy i ich rozwoju nie są w pełni znane. Choroba powiązana jest m.in. z czynnikami genetycznymi, układem hormonalnym oraz immunologicznym. Istnieje wiele teorii powstawania choroby tj. porównywanie ognisk endometrialnych do nowotworu czy powstawanie endometriozy z powodu menstruacji wstecznej, w której komórki endometrium umiejscowione zostają na powierzchni otrzewnej i prowadzą do powstania stanu zapalnego.

Ogólna klasyfikacja endometriozy:

• Otrzewnowa (wieloogniskowe zmiany różnorodne morfologicznie)
• Głęboko naciekająca (typ gruczolakowaty)
• Jajnikowa (typ śluzówkowy)

Najłagodniejszym typem endometriozy jest endometrioza otrzewnowa, która objawia się ogniskami o różnej wielkości. Natomiast najcięższą postacią jest głęboko naciekająca. To stan, w którym tkanka endometriozy nacieka otrzewną na głębokość ponad 5 mm. Guzki endometrialne mogą znajdować się w różnych organach miednicy mniejszej lub jamy brzusznej, powodując silne dolegliwości bólowe. Forma endometriozy jajnikowej jest najczęściej występująca, w której początkowo powstają zmiany endometrialne na jajniku, a następnie zagłębiają się w jego strukturę.

Najczęściej zmiany endometrialne lokalizuje się na więzadłach krzyżowo-macicznych, na powierzchni jajników, w dołku jajnikowym, w zagłębiu pęcherzowo-macicznym, w zatoce Douglas’a, na jelitach, jajowodach oraz macicy.

Objawy endometriozy

Rozpoznanie endometriozy ustala się przede wszystkim na podstawie dobrze zebranego wywiadu medycznego.

Do najczęstszych objawów mogących świadczyć o endometriozie zalicza się:

• Zaparcia
• Biegunki
• Obecność krwi w kale
• Bolesność przy oddawaniu stolca, moczu
• Krwiomocz
• Bóle okołomiesiączkowe i miesiączkowe
• Bolesne współżycie
• Dolegliwości bólowe miednicy mniejszej

Niepłodność w endometriozie

Niepłodność może być uznana za jeden z objawów endometriozy, jednakże endometrioza nie wyklucza możliwości zajścia w ciążę. W stadiach bardziej zaawansowanych endometriozy przyczyną niepłodności mogą być: silny ból uniemożliwiający normalne współżycie, a także zmiany anatomiczne spowodowane naciekami lub zrostami. Może być za to odpowiedzialnych wiele czynników immunologicznych i prozapalnych, działających zarówno na poziomie wewnątrzmacicznym, jajowodowym, jak i płynu otrzewnowego, wpływając na komórkę jajową, plemniki, proces zapłodnienia czy embrion.

Dlaczego endometrioza wywołuje ból?

Badania nad powstawaniem bólu w endometriozie wskazują na interakcji między komórkami immunologicznymi a czuciowymi włóknami nerwowymi. Kluczową rolę może odgrywać pozamaciczne krwawienie miesięczne, powodujące bezpośrednią i pośrednią stymulację czuciowych włókien nerwowych. Bezpośrednia stymulacja dotyczy zmiany pH oraz produkcji prostaglandyn wskutek degeneracji tkanki menstruacyjnej, a pośrednia odnosi się do lokalnej aktywacji immunologicznej mastocytów i makrofagów produkujących mediatory zapalne. W odpowiedzi zakończenia nerwowe uwalniają mediatory prozapalne, przyczyniając się do zapalenia neurogenicznego. Pobudzone zakończenia nerwów czuciowych prowadzi do przekazania sygnału bólowego nocycpetywnego do ośrodkowego układu nerwowego.

Diagnostyka endometriozy

Pierwszym krokiem diagnostycznym jest badanie ginekologiczne oraz USG przezpochwowe wykonane przez lekarza ginekologa specjalizującego się w diagnostyce endometriozy. Obraz narządów uzyskany podczas badania USG pozwala na ocenę macicy i przydatków pod kątem występowania ewentualnych zmian o charakterze zmian endometrialnych lub torbielowatych. Brak odchyleń będących wynikiem badania nie wyklucza jednak choroby, gdyż powstawanie torbieli endometrialnych jest jedyną postacią widoczną w USG.

Sprawdź: Ginekolog Katowice

Pozostałe badania dodatkowe mogą być bardzo przydatne w ocenie przedoperacyjnej zaawansowania choroby, umożliwiającej lepsze zaplanowanie zakresu operacji, ale ze względu na ich koszty i inwazyjność nie powinny być rutynowo wykorzystywane do ustalenia lub wykluczenia rozpoznania. Do pozostałych badań diagnostycznych endometriozę zalicza się:

• rezonans magnetyczny - wykonywany w celu lepszego opisania ognisk endometriozy
• tomografia komputerowa i scyntygrafia - wykonywane w ocenie endometriozy naciekającej moczowody i powodującej wodonercze
• dwukontrakstowe badanie jelita grubego ułatwiające ocenę nacieku ściany jelita przez endometriozę 

Zdiagnozowanie endometriozy jest problematyczne ze względu na liczne problemy kliniczne pochodzenia gastroentorologicznego i/lub urologicznego charakteryzujące się podobnym obrazem klinicznym (IBS, śródmiąższowe zapalenie pęcherza). Dużą rolę odgrywają też przebyte zabiegi operacyjne w obszarze jamy brzusznej, w wyniku których mogą pojawiać się zrosty.

Leczenie endometriozy

Postępowanie w endometriozie opiera się na leczeniu farmakologicznym, gdzie głównym celem jest zahamowanie owulacji oraz krwawienia miesiączkowego.

Innymi sposobami leczenia endometriozy mogą być:

• Fizjoterapia uroginekologiczna może przyczynić się do zmniejszenia dolegliwości jelitowych, poprawy przepływu żylnego i limfatycznego, zmniejszenia napięcia tkanek i wprowadzenia prawidłowego funkcjonowania mięśni. Poprzez terapię oddechową fizjoterapeuta uroginekologiczny pracuje nad nadmiernym pobudzeniem układu nerwowego, zmniejszeniem skutków stresu, zaburzeniami hormonalnymi i w przepływie żylno-limfatycznym.
• Leczenie chirurgiczne przynosi korzyści w przypadku pojawiających się dużych guzów endometrium (powyżej 2 cm) i zrostów miednicy mniejszej.
• Ostatecznym i radyklanym krokiem w leczeniu endometriozy jest wycięcie macicy z przydatkami.

Wskaźnik nawrotów endometriozy po leczeniu terapią hormonalną waha się między 20 a 40% w ciągu pięciu lat po operacji zachowawczej, chyba że pacjentki osiągnęły menopauzę lub wykonano histerektomię.

Przeczytaj także: Menopauza - profilaktyka i leczenie