OBRZĘK LIMFATYCZNY - czym jest i dlaczego powstaje?

Co to jest obrzęk limfatyczny i jakie są jego przyczyny?

Obrzęk limfatyczny to termin oznaczający nagromadzenie i przewlekły zastój chłonki (limfy) w przestrzeni międzykomórkowej spowodowany niewydolnością układu limfatycznego. Rozwija się w wyniku niezdolności tego układu do ewakuacji całego płynu tkankowego i białek z tkanek, gdzie pozostają tworząc obrzęk. Najczęściej jest on zlokalizowany w obrębie kończyn górnych i dolnych, choć może dotyczyć każdej części ciała.

Potrzebujesz więcej informacji jak wspomóc leczenie obrzęku limfatycznego?
Zapraszamy do kontaktu: 32 630 40 10

Obrzęk limfatyczny może być pierwotny lub wtórny, w zależności od przyczyny jego powstawania. Obrzęk pierwotny rozwija się w wyniku wad wrodzonych, w których naczynia chłonne mają nieprawidłową budowę (są za wąskie, jest ich za mało lub nie ma ich wcale) i tym samym zaburzone jest ich funkcjonowanie. Taki obrzęk jest widoczny już u noworodków, ale może ujawnić się również w okresie dojrzewania.

Wtórny obrzęk limfatyczny oznacza te stany, w których układ chłonny jest zbudowany prawidłowo i funkcjonował poprawnie do momentu zadziałania jakiegoś czynnika sprawczego. Najczęstsze przyczyny to przede wszystkim uszkodzenia naczyń chłonnych powstałe w wyniku: urazów, zakażeń (wirusowych, grzybiczych, bakteryjnych lub pasożytniczych), chronicznych stanów zapalnych, unieruchomienia, niewydolności żylnej oraz nowotworów złośliwych i sposobów ich leczenia (radioterapia, operacja). W krajach europejskich za najczęstszą wtórną przyczynę obrzęków limfatycznych uznaje się przewlekłą niewydolność żylną oraz chirurgiczne leczenie onkologiczne, w wyniku którego niekiedy niezbędne jest wycięcie niektórych węzłów chłonnych.  

Jak objawia się obrzęk limfatyczny?

Obrzęk limfatyczny najczęściej dostrzegalny jest gołym okiem- widoczna jest wyraźna dysproporcja między zajętą i zdrową okolicą ciała. Obrzęknięta kończyna jest cięższa, co stanowi jedną z przyczyn znacznego ograniczenia jej ruchomości. Ponadto, przewlekły obrzęk prowadzi do osłabienia odporności skóry, co może skutkować powstawaniem zaburzeń troficznych oraz zwiększonym ryzykiem zakażeń bakteryjnych i grzybiczych zajętej okolicy (np. róża). W obrębie obrzękniętej części ciała rany goją się trudniej i dłużej, co dodatkowo zwiększa ryzyko infekcji. Przewlekły obrzęk może doprowadzić również do zwłóknienia tkanek (sclerosis) oraz rozwoju zapaleń więzadeł i ścięgien. Na skórze często obserwuje się powstawanie zmian pigmentacyjnych, nadmierne rogowacenie naskórka oraz brodawczakowatość. 

W rozwoju obrzęku limfatycznego wyróżnia się 4 stadia:

• Stadium 0 (inaczej: Ia)- obrzęk utajony; funkcja układu limfatycznego jest zaburzona, ale w wyniku kompensacji nie dochodzi do powstawania widocznego obrzęku.
• Stadium I (inaczej: Ib)-obrzęk odwracalny/przemijający; pojawia się obrzęk, którego cechą charakterystyczną jest wgłębienie pozostające po uciśnięciu palcem opuchniętej okolicy (tzw. obrzęk ciastowaty). Ustępuje samoistnie po uniesieniu kończyny ponad poziom serca.
• Stadium II- obrzęk samoistnie nieustępujący; opuchlizna nie ustępuje po uniesieniu kończyny, powstają zwłóknienia, skóra jest twarda, a po uciśnięciu palcem nie pozostaje wgłębienie.
• Stadium III- słoniowacizna; obrzęk jest ogromny, skóra stwardniała z grudkowatymi naroślami. Wysokie jest ryzyko infekcji, owrzodzeń i deformacji zajętej kończyny.

Jak wspomóc leczenie obrzęku limfatycznego?

Do głównych metod leczenia obrzęku limfatycznego zalicza się: manualny drenaż limfatyczny, bandażowanie uciskowe (kompresjoterapia), ćwiczenia przeciwobrzękowe oraz właściwą pielęgnację skóry. Podstawę stanowi jednak drenaż limfatyczny- badania wykazały jednoznacznie, że drenaż wykonywany ręcznie pomaga w regeneracji układu limfatycznego m.in. po przebytych operacjach i urazach. Jego zadaniem jest pobudzenie naczyń limfatycznych do pracy i odprowadzenie nagromadzonego płynu tkankowego. Drenaż rozpoczyna się od opracowania okolic niezajętych obrzękiem, położonych powyżej opuchniętej części ciała. Dzięki temu proksymalne naczynia limfatyczne mają „miejsce” i są gotowe do przyjęcia nadmiaru nagromadzonych płynów, co skutkuje znacznym zmniejszeniem lub eliminacją obrzęku. Drenaż limfatyczny powinien być wykonywany przez wykwalifikowanego fizjoterapeutę. 

Dowiedz się więcej: Drenaż limfatyczny

Doskonałą metodą na zmniejszenie oraz profilaktykę obrzęków są bandaże Arosha. Zabieg pobudza krążenie żylne i limfatyczne, a także wspomaga wchłanianie zalegających płynów powodujących powstawanie obrzęku. Bandaże Arosha przyspieszają także proces oczyszczania z toksyn oraz poprawiają nawilżenie i odżywienie skóry. Zalecane są również osobom pragnącym wymodelować sylwetkę i pozbyć się nadmiaru tkanki tłuszczowej.

Dowiedz się więcej: Bandaże Arosha

Bardzo istotnym czynnikiem zarówno w profilaktyce, jak i leczeniu obrzęku limfatycznego jest indywidualnie dopasowana dieta. Wraz z odpowiednią aktywnością fizyczną jest ona niezbędna do redukcji masy ciała, która w przypadku nadwagi czy otyłości dodatkowo obciąża naczynia chłonne i nasila obrzęk. Z tego względu zalecana jest konsultacja dietetyczna z wykwalifikowanym dietetykiem klinicznym, który dopasuje jadłospis do indywidualnych potrzeb Pacjenta, jego stanu zdrowia, nasilenia objawów oraz ewentualnych chorób współistniejących.

Dowiedz się więcej: Konsultacje dietetyczne