KORTYZOL – do czego jest nam potrzebny?

Co to jest kortyzol?

Kortyzol nazywany jest także- podobnie jak adrenalina - „hormonem stresu”. Należy do grupy glikokortykosteroidów i, tak jak one, wytwarzany jest przez korę nadnerczy. Do jego produkcji potrzebna jest cząsteczka cholesterolu, z którego powstaje. Kortyzol uważany jest za najsilniejszy i najważniejszy wśród hormonów steroidowych w ludzkim organizmie. Charakteryzuje się dobowym rytmem wydzielania – najwyższy poziom obserwuje się w godzinach porannych (około 8:00), który stopniowo obniża się w ciągu dnia, najniższe wartości osiągając późnym wieczorem i nocą. Rytm ten zostaje zaburzony w momencie narażenia na stres- wówczas nadnercza produkują znacznie większe ilości hormonu. Wydzielanie kortyzolu uzależnione jest od działania hormonu adrenokortykotropowego (ACTH) produkowanego w przysadce mózgowej, który z kolei ściśle związany jest z działaniem kortykoliberyny (CRH) syntezowanej w podwzgórzu. Zwiększenie poziomu kortyzolu w krwiobiegu powoduje zahamowanie wytwarzania CRH. Wpływa to na zmniejszenie wydzielania ACTH, a w konsekwencji również kortyzolu. Taka zależność warunkuje tzw. ujemne sprzężenie zwrotne, które pozwala na zachowanie równowagi hormonalnej ustroju.

Glikokortykosteroidy, w tym także kortyzol, znajdują zastosowanie w transplantologii po przeszczepie narządów oraz w leczeniu chorób autoimmunologicznych, alergii, astmy i stanów zapalnych.

Potrzebujesz więcej informacji dbać o odpowiedni poziom kortyzolu?
Zapraszamy do kontaktu: 32 630 40 10

Jakie funkcje pełni kortyzol w organizmie?

Kortyzol odpowiada za przystosowanie się organizmu do zmieniających się warunków w sytuacjach stresowych. Hormon ma wpływ na metabolizm, funkcjonowanie nerek, a także układów: nerwowego, odpornościowego i sercowo-naczyniowego. Jego uwalnianie w pod wpływem stresu powoduje skurcz naczyń krwionośnych, przyspieszenie akcji serca i wzrost ciśnienia krwi. Wykazuje działanie przeciwzapalne i lipolityczne, a także podnosi poziom glukozy oraz wolnych kwasów tłuszczowych we krwi. Kortyzol ma wpływ na proces filtracji zachodzącą w nerkach, która pod jego wpływem ulega nasileniu, prowadząc do częstszego oddawania moczu, co wpływa na gospodarkę wodno-elektrolitową ustroju. Powoduje zatrzymywanie sodu i wody w organizmie, a także nasilone wydalanie potasu wraz z moczem. Ponadto hamuje wchłanianie magnezu, wapnia i fosforu w przewodzie pokarmowym.

Glikokortykosteroidy, w tym także kortyzol, dają także wyraźne zmiany w obrazie krwi. Pod ich wpływem zwiększa się liczba krwinek czerwonych, neutrofili, bazofili i trombocytów, spada natomiast ilość limfocytów, monocytów i eozynofili. Co więcej, mają zdolność przenikania fizjologicznej bariery krew-mózg, przez co regulują funkcje ośrodkowego układu nerwowego. Mają wpływ na emocje, koncentrację, pamięć, sen, a także poziom odczuwania bólu, temperaturę ciała oraz ciśnienie śródgałkowe. Właściwy poziom kortyzolu ma więc ogromne znaczenie dla zachowania zarówno zdrowia fizycznego, jak i psychicznego.

Czym grozi niedobór, a czym nadmiar kortyzolu?

Do czynników odpowiedzialnych za wysokie stężenie kortyzolu we krwi należą m.in. infekcje wirusowe, brak snu, nadmierne spożycie napojów alkoholowych i zawierających kofeinę, a także traumatyczne przeżycia i przewlekły stres. Długotrwale utrzymujący się nadmiar kortyzolu (hiperkortyzolemia) w krwiobiegu działa immunosupresyjnie, czyli powoduje obniżenie odporności organizmu. Skutkuje to utrudnionym gojeniem ran oraz zwiększoną podatnością na infekcje grzybicze, wirusowe, a także bakteryjne. To z kolei umożliwia rozrost m.in. bakterii Helicobacter pylori, co następnie predysponuje do rozwoju wrzodów przewodu pokarmowego. Ponadto przyczynia się także do rozwoju insulinooporności, cukrzycy typu 2 i nadciśnienia. Pojawiają się problemy ze snem, takie jak bezsenność, utrudnione zasypianie, częste przebudzenia oraz bezdech. Zachwianiu ulega równowaga hormonalna, co objawia się głównie obniżeniem popędu seksualnego, impotencją, zaburzeniami miesiączkowania, zahamowaniem owulacji, a nawet bezpłodnością. Zakłóceniu ulega również funkcjonowanie tarczycy, objawiające się przede wszystkim spadkiem stężenia tyroksyny we krwi.

Podwyższony poziom kortyzolu

Przewlekle podwyższony poziom kortyzolu przyczynia się do dysfunkcji w układzie ruchu- zanikają mięśnie i spada ich siła. Osłabieniu ulegają również kości na skutek zaburzeń wchłaniania wapnia w jelitach, co z kolei prowadzi do rozwoju osteoporozy i zwiększonego ryzyka złamań. Powstają obrzęki, którym sprzyja nasilone zatrzymywanie sodu i wody w organizmie spowodowane podwyższonym stężeniem kortyzolu. Zmniejsza się zawartość kolagenu w skórze, która w efekcie ulega ścieńczeniu. Ponadto tworzą się „pajączki”, rozstępy, wybroczyny i siniaki. U kobiet dodatkowo pojawia się nadmierne owłosienie ciała, czyli tzw. hirsutyzm.

Charakterystycznym objawem nadmiaru hormonu jest również gromadzenie się lipidów w ustroju, co jest bezpośrednim efektem zwiększonego apetytu i ciągłą stymulacją tzw. ośrodka głodu w mózgu, co powoduje odczuwanie nieustającej potrzeby jedzenia. Komórki tłuszczowe ulegają powiększeniu, a ich nadmiar gromadzi się głównie w okolicach tułowia, szyi i twarzy. Są to cechy charakterystyczne zespołu Cushinga, któremu towarzyszy objaw „twarzy księżycowatej” i „bawolego karku”. Współwystępującymi symptomami choroby są zaburzenia koncentracji i pamięci, uczucie niepokoju i depresja. Chorym niekiedy towarzyszy także chwiejność emocjonalna, objawiająca się odczuwaniem euforii, która szybko przechodzi w stany psychotyczne. Objawy ze strony układu nerwowego obejmują również uczucie mrowienia, drętwienia, drgawki, zaburzenia widzenia i czucia.

Niedobór kortyzolu natomiast stanowi podłoże choroby Addisona, objawiającej się głównie spadkiem masy ciała, zaburzeniami łaknienia, utratą sił i zmęczeniem. Pojawiają się także bóle mięśniowo-stawowe, niedociśnienie, ból brzucha z towarzyszącymi wymiotami i/lub biegunkami oraz nadmierna potliwość. Występują również zaburzenia nastroju, do których należą głównie stany depresyjne, rozdrażnienie, apatia i tendencja do izolacji.

Jak dbać o prawidłowy poziom kortyzolu?

Zbyt wysoki poziom kortyzolu skutkuje wystąpieniem niekorzystnych objawów ze strony wielu układów i narządów. Ponieważ odpowiada za reakcję organizmu na sytuacje stresowe, przewlekłe napięcie psychiczne powoduje chroniczne podwyższenie poziomu kortyzolu w organizmie. Wynika z tego, że bardzo dobrym i skutecznym sposobem na obniżenie stężenia hormonu we krwi są wszelkie aktywności mające na celu redukcję stresu lub wypracowanie mechanizmów radzenia sobie z nim. Sprawdza się tu więc wszelka aktywność fizyczna, a także joga, medytacja, spokojna muzyka, masaż relaksacyjny oraz śmiech. Bardzo ważna jest również dbałość o odpowiednio wysoki poziom dopaminy i serotoniny w organizmie, ponieważ są one tzw. „hormonami szczęścia”, czyli antagonistami dla kortyzolu.

Przeczytaj więcej o dopaminie i serotoninie: 

Dopamina – Co o niej wiemy?

Wpływ Serotoniny na zdrowie

Aby skutecznie zwalczyć szkodliwe efekty działania kortyzolu na organizm lub im zapobiec, należy zastosować odpowiednie suplementy. Jest to m.in. wapń, potas, magnez, a także aminokwasy, cynk i witamina C. Wapń zapobiega demineralizacji kości, potas jest niezbędny do utrzymania równowagi sodowo-potasowej, aminokwasy dbają o prawidłową funkcję mięśni, witamina C i cynk wpływają na poprawę odporności, a magnez obniża poziom kortyzolu w krwiobiegu i pozytywnie wpływa na stan układu nerwowego oraz funkcjonowanie mięśni. Ograniczenia wymaga natomiast spożywanie nadmiernych ilości kawy, ponieważ powoduje ona nasilone wydalanie magnezu z ustroju oraz jego słabszą przyswajalność. Unikać należy także innych napojów z wysoką zawartością kofeiny, jak również alkoholu i tytoniu.

Jak skutecznie poradzić sobie ze skutkami nadmiaru kortyzolu?

Jak wspomniano wcześniej, w walce z niebezpiecznymi skutkami zbyt wysokiego stężenia kortyzolu w organizmie pomocne są witaminy i minerały, które należy systematycznie i właściwie uzupełniać, aby zminimalizować szkody, jakie może wyrządzić nadmiar tego hormonu. Tutaj z pomocą przychodzą wlewy kroplowe. W szybki i bezpieczny sposób dostarczą organizmowi wszystkich niezbędnych składników do walki z następstwami hiperkortyzolemii. Minerały najlepiej i najszybciej wchłaniają się z krwiobiegu, więc dzięki podaniu ich dożylnie, z pominięciem układu trawiennego, którego zdolności wchłaniania w często są upośledzone, można to uzyskać już w kilkanaście do kilkudziesięciu minut. W NZOZ Vitalea zabiegi wykonywane są po konsultacji z lekarzem, który dobiera odpowiedni skład kroplówki i częstotliwość zabiegów. Dzięki temu możliwe jest szybkie odzyskanie witalności i pełni zdrowia. 

Dowiedz się więcej o kroplówkach witaminowych: 

Kroplówki witaminowe