Jak słońce wpływa na nasze zdrowie?

Charakterystyka promieniowania UV

Nie ulega wątpliwości, że promienie słoneczne są niezbędne do istnienia życia na Ziemi. Bez nich zarówno flora, jak i fauna, a wraz nią również ludzie, nie mogliby egzystować. Konieczne jest więc codzienne dostarczanie określonej „dawki” promieniowania słonecznego, tak samo jak w przypadku pożywienia i zawartych w nim witamin, mikro- i makroelementów, a także wody. Jednak należy pamiętać, że nadmiar lub nierozważne korzystanie z tzw. „kąpieli słonecznych” może być tak samo, a nawet bardziej szkodliwe, niż ich niedobór.

Światło słoneczne jest naturalnym źródłem promieniowania ultrafioletowego (UV), które dzieli się na trzy rodzaje: UVA, UVB oraz UVC. Wszystkie typy UV mogą być również wytwarzane sztucznie, a rodzaj generowanego promieniowania dobierany jest w zależności od przeznaczenia. Wykorzystywane są m.in. w lampach opalających używanych w solariach, kwarcówkach, pułapkach UV na insekty, lampach dezynfekcyjnych itp.

Potrzebujesz więcej informacji jak zadbać o skórę po opalaniu?
Zapraszamy do kontaktu: 32 630 40 10

• UVA stanowi średnio 95% całej zawartości promieniowania słonecznego. Jego ilość jest stała przez cały rok i niezależna od warunków atmosferycznych. Jest zdolne do przenikania ubrań, chmur, a nawet szyb. Dociera aż do skóry właściwej i wywołuje natychmiastowy rumień utrzymujący się jedynie do kilku godzin. Może także wywołać tzw. rumień opóźniony, pojawiający się po upływie około sześciu godzin. UVA nasila także odczyn powstający pod wpływem UVB, co powoduje, że to właśnie ono w głównym stopniu odpowiada za opaleniznę.
• UVB stanowi średnio 5% promieniowania ultrafioletowego docierającego do powierzchni Ziemi – reszta jest zatrzymywana przez warstwę ozonową. Jego natężenie uzależnione jest od kilku czynników: pory roku, pory dnia, wysokości nad poziomem morza, szerokości geograficznej, zachmurzenia, a nawet stopnia zanieczyszczenia powietrza czy powierzchni odbicia. Jest najsilniejsze latem, zwłaszcza w godzinach między 10:00 a 16:00. Intensywność wzrasta również wraz z większą wysokością (np. w górach) oraz bliższą odległością do strefy równikowej. Promienie UVB ulegają odbiciu, zwłaszcza od lodu, warstwy śniegu, powierzchni skał, piasku oraz tafli wody, co powoduje, że jego stężenie jest znacznie wyższe na wybrzeżu oraz na terenach górskich.Chmury oraz zanieczyszczenia, takie jak np. smog, w znacznym ograniczają docieranie UVB do powierzchni Ziemi. W odróżnieniu od UVA, nie ma zdolności przenikania szyb ani chmur, lecz potrafi przechodzić przez wodę. W kontakcie ze skórą dociera jedynie do naskórka, a więc znacznie płycej niż UVA. Mimo to odpowiada za powstawanie tzw. rumienia fotochemicznego, czyli zaczerwienienia skóry, występującego już w cztery godziny po ekspozycji na słońce i utrzymującego się około doby.
• UVC jest promieniowaniem o najwyższej energii i niemal w całości absorbowane jest przez powłokę ozonową, dlatego nie stanowi zagrożenia dla życia na Ziemi w warunkach naturalnych. Natomiast z uwagi na jego silne właściwości bakterio-, grzybo- i wirusobójcze, używa się sztucznych źródeł UVC do celów dezynfekcyjnych. 

Pozytywny wpływ promieni UV na zdrowie

Działanie promieni słonecznych na skórę umożliwia produkcję witaminy D3– niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Badania wykazały, że aby zaspokoić dzienne zapotrzebowanie na tą witaminę, wystarczy spędzić kwadrans na słońcu z odsłoniętymi dłońmi oraz twarzą. Pod wpływem promieni słonecznych, poprawia się ukrwienie skóry, jej elastyczność i odporność na infekcje. Ponadto zwiększa się synteza endorfin, czyli tzw. hormonów szczęścia, co sprzyja relaksacji, odprężeniu i poprawie samopoczucia. Działanie promieniowania UV sprzyja procesowi gojenia się ran, a także pobudza pracę gruczołów dokrewnych (nadnerczy, tarczycy, przysadki, jajników) i tym samym wpływa na zwiększenie metabolizmu. Wytwarza się melanina, która jest naturalnym filtrem przeciwsłonecznym chroniącym przed nadmiernym wnikaniem UV w głębsze warstwy skóry. Ma ona również działanie antyseptyczne oraz antyoksydacyjne podobne do witaminy E. Wytwarzanie melaniny jest podstawową reakcją obronną organizmu na światło słoneczne, mającą na celu przeciwdziałanie uszkodzeniom i powstawaniu zmian nowotworowych.

Promieniowanie UV znajduje zastosowanie w leczeniu niektórych schorzeń dermatologicznych, takich jak trądzik, atopowe zapalenie skóry, liszaj płaski, bielactwo, łojotok, świerzbiączka czy łuszczyca. Ma również pozytywne działanie w przypadku nerwicy, działając uspakajająco i relaksująco. Leczenie z zastosowaniem promieni UV nosi nazwę helioterapii. 

Badania wykazały, że osoby unikające słońca częściej zapadają na takie choroby, jak: nowotwory narządów wewnętrznych, bóle stawowo-mięśniowe, depresja, bezsenność, krzywica (u dzieci) i osteoporoza.

Negatywne skutki promieniowania UV na zdrowie

Wystąpienie zmian patologicznych w obrębie skóry indukowanych narażeniem na promieniowanie UV uzależnione jest od kilku czynników, takich jak: czas i częstość ekspozycji na słońce, występowanie poparzeń słonecznych, a także fototyp skóry. Wyróżniono sześć fototypów, gdzie I oznacza karnację bardzo jasną, a VI- czarną. Im niższy fototyp, tym jaśniejsza skóra i tym samym większe ryzyko rozwoju chorób indukowanych promieniowaniem UV.

Promieniowanie UVA najgłębiej penetruje skórę w porównaniu do UVB i UVC. To powoduje, że w znacznym stopniu przyczynia się do przyspieszenia procesów starzenia się skóry. Dzieje się tak na skutek negatywnego wpływu promieniowania na stan włókien kolagenowych i elastynowych, a także na naczynia krwionośne. Zjawisko to nosi nazwę fotostarzenia. Skóra staje się sucha, wiotka, pojawiają się zmarszczki i przebarwienia, a także przerośnięte gruczoły łojowe. Proces ten w głównej mierze dotyka te części ciała, które w największym stopniu narażone są na działanie promieni słonecznych, takich jak szyja, twarz, grzbietowa część dłoni, przedramiona i podudzia. W jego przebiegu dochodzi także do rozwoju tzw. elastozy posłonecznej objawiającej się kumulacją włókien elastynowych w miejscach najbardziej narażonych na ekspozycję słoneczną i tworzących charakterystyczne zmiany w postaci bruzd czy grudek. Pod wpływem UVA pojawiają się również trwałe znamiona barwnikowe na skórze, takie jak np. piegi. Co więcej, promieniowanie to sprzyja powstawaniu wolnych rodników, co z kolei ma działanie destrukcyjne na DNA komórek, a w konsekwencji przyczynia się do rozwoju zmian nowotworowych. Ponadto uszkadza strukturę białek, determinuje powstawanie teleangiektazji, czyli „pajączków naczyniowych”, a także odpowiada za reakcje fototoksyczne i fotoalergiczne. Nasila także negatywne działanie UVB. Zniszczenia dokonane w skórze przez UVA zwykle objawiają się po upływie wielu lat i nie da się ich cofnąć.

Promieniowanie UVB stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia pomimo, że działa tylko na naskórek. Wywołuje jego uszkodzenia, nasila proces rogowacenia, a także odpowiada za poparzenia słoneczne (rumień). Uszkadza DNA komórki, a także wykazuje działanie mutagenne i tysiąckrotnie większe kancerogenne w porównaniu z UVA. Zaburza pracę komórek Langerhansa odpowiedzialnych za prawidłowe mechanizmy obronne skóry, jak również powoduje ogólny spadek odporności organizmu. Co więcej, przyczynia się do powstawania zmarszczek, a więc bierze udział w procesie fotostarzenia. Jednak największe zagrożenie płynące z działania promieni UVB stanowią nowotwory skóry, na czele z czerniakiem złośliwym, będący wynikiem częstych poparzeń i nadmiernego korzystania z kąpieli słonecznych. Inne typy nowotworów skóry, do powstania których przyczynia się promieniowanie słoneczne, są: rak podstawnokomórkowy oraz rak kolczystokomórkowy.

Brak stosowania prawidłowej ochrony oczu w czasie ekspozycji na słońce często skutkuje rozwojem zapalenia spojówki i rogówki. Może rozwinąć się również tzw. zaćma fotochemiczna, zwyrodnienie plamki żółtej, a nawet ogniskowe oparzenie siatkówki, będące efektem patrzenia na słońce bez odpowiedniej ochrony oczu. W obrębie zarówno samego oka, jak i skóry powiek, mogą pojawić się zmiany nowotworowe.

Promieniowanie UVC charakteryzuje się największą energią, co powoduje, że jego działanie na skórę jest najbardziej niebezpieczne. Wywołuje oparzenia oraz w znacznym stopniu przyczynia się do powstawania zmian nowotworowych i przednowotworowych skóry. Negatywnie wpływa na oczy, uszkadzając rogówkę i spojówkę.  

Jak chronić się przed negatywnym wpływem promieniowania UV?

Trzeba pamiętać, że nie ma możliwości uchronienia się przed promieniowaniem w 100%, dlatego każda, nawet niewielka opalenizna jest niebezpieczna i stanowi ryzyko rozwoju niepożądanych efektów. Bezwzględnie należy jednak używać kremów z filtrem dobranym do fototypu skóry. Im jaśniejsza karnacja, tym wyższy wskaźnik SPF. Kosmetyki ochronne należy zawsze stosować zgodnie z instrukcją na opakowaniu. Trzeba pamiętać, że niezależnie od stopnia ochrony, filtry stosuje się co kilka godzin, a także po każdym wejściu do wody. Podczas smarowania nie wolno pominąć takich okolic ciała, jak grzbiet stóp, małżowiny uszne czy łysina u mężczyzn. Koniecznie należy zabezpieczyć również wargi przed promieniami słonecznymi za pomocą pomadek z filtrem SPF.

Oczy, które są bardzo wrażliwe na promieniowanie, wymagają szczególnej ochrony. Niezbędnym atrybutem każdego plażowicza są więc okulary przeciwsłoneczne z wysokimi filtrami UV. Okulary takie najlepiej jest kupić w profesjonalnych salonach optycznych, ponieważ tylko one dają gwarancję najwyższej ochrony. Konieczne jest również noszenie nakrycia głowy w słoneczne dni, zarówno w ochronie przed opaleniem przerzedzenia czy łysiny, ale przede wszystkim w celu uniknięcia udaru cieplnego.

Ponadto, nie wolno zapominać o odpowiedniej podaży wody- w czasie letnich upałów powinno się przyjmować około 2-4 litrów płynów na dobę.Bardzo istotna jest także aktywność fizyczna i odpowiednia ilości snu, który pozwala organizmowi na regenerację i utrzymaniu odporności na właściwym poziomie. Poleca się unikanie używek i słodkich napojów na rzecz warzyw, owoców i wody. Dzięki temu dostarczone zostaną do organizmu witaminy i minerały, a także antyoksydanty, tak istotne w zwalczaniu wolnych rodników powstających również w czasie nadmiernego opalania. Nieocenione w walce z oksydantami będą również flawonoidy i ubichinon, czyli koenzym Q10. Ma on ogromne znaczenie dla zachowania skóry w dobrej kondycji, dlatego jest składnikiem wielu kremów przeciwstarzeniowych. Istnieje również możliwość podania koenzymu Q10 dożylnie, dzięki czemu działanie związku jest ogólnoustrojowe. Jest to pożądane nie tylko ze względu na korzyści dla samej skóry, ale także z powodu pozytywnego wpływu koenzymu na układ krążenia oraz działanie antynowotworowe.

Dowiedz się więcej o koenzymie Q10: Kroplówka z koenzymem Q10

Konieczne jest również zwrócenie szczególnej uwagi na przyjmowane leki, ponieważ niektóre rodzaje farmaceutyków uwrażliwiają skórę na promienie słoneczne. Są to przede wszystkim: niektóre antybiotyki, leki hormonalne, przeciwpasożytnicze i przeciwgrzybiczne, antydepresanty, leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, a także leki dla cukrzyków, alergików i osób leczących się kardiologicznie czy neurologicznie.

W okresie letnim oraz po nim bardzo ważna jest obserwacja znamion- zarówno nowo powstałych, jak i tych istniejących wcześniej. Niepokój powinna wywołać m.in. zmiana barwy- przyciemnienie lub odbarwienie, szybki rozrost, owrzodzenia oraz widoczny stan zapalny dookoła znamienia. Wszelkie wątpliwości należy zgłaszać lekarzowi dermatologowi.

Jak zadbać o skórę po opalaniu?

Zarówno bezpośrednio po kąpieli słonecznej, jak i później, najważniejsze dla skóry będzie odpowiednie jej nawilżanie. To zapobiegnie jej wysychaniu i odwodnieniu, a także pomoże w regeneracji. Po sezonie letnim warto skorzystać z profesjonalnych zabiegów, takich jak mezoterapia igłowa, która odpowiednio nawilży i odżywi skórę, a także zapobiegnie powstawaniu zmarszczek. Ma również działanie ujędrniające i rewitalizujące, a ponadto pobudza produkcję kolagenu i poprawia mikrokrążenie, co zapobiega powstawaniu oznak starzenia.

Dowiedz się więcej o mezoterapii igłowej: Mezoterapia igłowa

Także zabiegi z wykorzystaniem kwasu hialuronowego, który ma niebywałe właściwości nawilżające, doskonale sprawdzą się po okresie intensywnych kąpieli słonecznych. Pomoże nie tylko uzyskać efekt lepszego nawodnienia skóry, ale daje możliwość również korekty niektórych defektów. Sprawdza się m.in. w przypadku suchych i nierównych ust, zmarszczek mimicznych oraz przy zabiegach odmładzania dłoni.

Dowiedz się więcej o zabiegach z wykorzystaniem kwasu hialuronowego: Kwas hialuronowy HA